مهمترین موانع پیشروی جوامع استارتاپی
در سالهای اخیر مفهوم استارتاپ را زیاد شنیده ایم، اگر این مفهوم برای شما تازگی دارد، می توانید مقاله استارتاپ چیست را مطالعه کنید، استارتاپ ها در مسیر خود تا موفقیت با موانع متعددی روبرو هستند، که می بایست بطور هوشمندانه با آنها روبرو شوند. در این مقاله به مهمترین موانع پیشروی استارتاپ ها می پردازیم. بین کسب و کارهای سنتی و استارتاپها، موانع و مشکلات آنها تفاوتهایی وجود دارد برای آشنایی مقاله تفاوت کسب و کارهای معمولی با استارتاپها را مطالعه نمائید.
مرکز پژوهش های مجلس اخیرا در گزارشی به بررسی موانع و راهکارهای ایجاد و توسعه کسبوکارهای نوپا و شرکت‌های دانشبنیان در کشور پرداخته که موانع و مشکلات استارت‌آپ‌ها را در دو سطح کلان (بلندمدت) و سطح خرد (اکوسیستم استارت‌آپی) نشان می‌دهد. مسائل کلان، مسائلی است که با ساختار کلان اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و حتی سیاسی کشور مرتبط است، که شکل‌گیری و توسعه کسب وکارهای نوپا و شرکت‌های دانشبنیان را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. منظور از مسائل سطح خرد آن دسته از مسائل و مشکلاتی است که به ویژه اکوسیستم استارت‌آپی کشور را متأثر می‌کند. در ادامه به 6 مورد از اساسی ترین مشکلات استارتاپ های ایرانی می پردازیم.
مشکلات حقوقی و قانونی :
بیشترین چالش مربوط به استارتاپ‌های با عمر 1 تا 3 سال است و به نظر می‌رسد استارتاپ‌های با عمر کمتر از یک سال، هنوز با چالش های قانونی مواجه نشده اند و اهمیت این موضوع را درک نکرده‌اند. از طرفی استارتاپ‌های با بیش از سه سال عمر، با وجود مشکلات احتمالی، توانسته‌اند با فضای قانونی کشور کنار بیایند. بنابراین استارتاپ‌های با عمر یک تا سه سال بیشترین چالش قانونی را دارند؛ در این فرایند استارتاپها درگیر پروسههای اداری طولانی و مستهلک کننده‌ای مانند بیمه، اخذ مجوز، مالیات و مالکیت فکری می‌شوند.
بیمه
یکی از مسائل مهم بنیان‌گذاران استارت‌آپ‌ها بیمه است. بسیاری از کسبوکارهای نوپا به دلیل فشار هزینهای بیمه در بدو تاسیس، قادر به بیمه کردن کارمندان و پرداخت حق بیمه کارفرما نیستند و به دلیل احتمال بالای شکست کسب وکار به واسطه ریسک فناوری، تمایلی به ثبت رسمی شرکت یا استخدام رسمی کارکنان خود ندارند. این ماهیت استارت‌آپ‌ها است و باعث توسعه کسب‌وکار به شیوه آزادکاری، دورکاری یا فعالیت‌های پارهوقت شده است. حال آنکه این شیوه‌های کاری در نظام تامین اجتماعی به رسمیت شناخته نمی‌شوند و درنتیجه سابقه بیمه برای این افراد در نظر گرفته نمیشود، مگر این که بهصورت خویشفرما اقدام کنند.
مالیات
یکی دیگر از چالش‌های اصلی در زیست‌بوم استارت‌آپی، امور مربوط به مالیات و گمرک است. مدل‌های محاسبه مالیات بر درآمد، حقوق و ارزش‌افزوده در کشور مبتنی‌بر کسب‌وکارها و شرکت‌های سنتی است و این مدل در بیشتر موارد با نوع فعالیت و هزینه‌های شرکت‌ها برای توسعه کسب‌وکار همخوانی ندارد. با توجه به اینکه بسیاری از شرکت‌های نوپای کشور در حوزه کسبوکارهای پلت‌فرمی فعالیت دارند، مشکلاتی از قبیل عدم امکان صدور صورتحساب توسط تامین‌کنندگان حقیقی، عدم کاربرد مدل‌های حق‌العمل‌کاری در خرید و فروش، نبود سازوکار برای صورتحساب‌های الکترونیکی و عدم اعتبار این نوع صورتحساب نزد سازمان امور مالیاتی، این شرکت‌ها را در پرداخت مالیات بر در آمد یا مالیات ارزش‌افزوده با چالش روبه‌رو کرده است.
مجوز
تعدد نهادهای مسئول مجوزدهی و نظارت بر فعالیت کسب‌وکارها از دیگر چالش‌های مهم زیست‌بوم استارت‌آپی است. برای مثال، برخی از مهمترین نهادهای صدور مجوز به ویژه در مورد شرکت‌های حوزه ICT عبارتند از: وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزارت صنعت، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، وزارت علوم، وزارت ارشاد و سایر نهادها، بسته به زمینه فعالیت شرکت ها. نهادهای مختلف، به استناد قانون یا مقرراتی که اختیار صدور مجوز را برای آنها پیشبینی کرده است، می‌توانند اقدام به نظارت، جریمه یا تعطیلی کسب‌وکار نیز کنند تعدادی از این نهادها عبارتند از: واجا، پلیس فتا، اداره نظارت بر اماکن (نیروی انتظامی)، پلیس آگاهی، ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، معاونتهای امنیتی نهادها و سازمان‌های مختلف. در مقاله مجوزهای لازم برای کسب و کارهای الکترونیکی به تفضیل در مورد مجوزهای کسب و کارهای اینترنتی و مجازی بحث کردیم.
مالکیت فکری
از آنجا که استارت‌آپ‌ها به شدت بر منابع فکری و ایده‌های نوآورانه خود متکی هستند، حفاظت از حقوق مالکیت فکری یکی از سیاست‌های حمایتی زیربنایی و کلیدی در زیست‌بوم کارآفرینی و نوآوری کشور محسوب می‌شود. فرآیندهای زمانبر ثبت اختراعات در کشور و بلاتکلیفی بین قوه مجریه و قضائیه به شدت بر ساماندهی وضعیت حقوق مالکیت فکری که رشد و تثبیت و بازار شرکت‌ها را در معرض آسیب قرار داده است، تاثیر دارند.
تامین مالی و سرمایه گذاری
شرکت‌های نوپا برای رشد سریع خود نیاز به جذب سرمایه دارند و در این راه گزینه‌های مختلفی دارند. شرکت‌های دیگر یا افراد سرمایه‌گذار می‌توانند به شرکت‌های نوپا با تبادل پول نقد در برابر سهام کمک کنند تا فعالیت خود را شروع کنند. در عمل خیلی از شرکت‌های نوپا توسط بنیانگذارانشان سرمایه‌گذاری می‌شوند.
طبق پژوهش ها، بزرگترین چالش فضای استارتاپ های ایران، بحث تامین مالی و سرمایه گذاری است. که یکی از مهمترین مشکلات در تامین مالی کسبوکارهای نوپا و دانشبنیان، مشکل جذب سرمایه و فقدان مدل‌های تامین مالی مناسب و خلأهای قانونی در این ارتباط است. مشکل دیگر عدم شناخت و آگاهی سرمایه گذاران بخش خصوصی نسبت به فضای کسب و کارهای اینترنتی است که باعث افزایش عدم اطمینان و اعتماد سرمایه گذاران شده است. علاوه بر این تعداد نهادها و اتحادیه‌های سرمایه گذاری که از طرف دولت پشتیبانی شوند بسیار کم بوده و معمولا هیچ پشتیبانی مناسبی از این بابت صورت نمی گیرد. دسترسی پیدا کردن به تسهیلات بانکی هم مستلزم به رسمیت شناخته شدن آن استارت‌آپ از سوی وزارت کار است. در مقاله چگونگی سرمایه گذاری در استارتاپها بطور مفصل در مورد سرمایه گذاری استارتاپها صحبت کردیم.
بسیاری از کسبوکارهای نوپا، امکان تامین مالی از طریق وام‌های معمول بانکی به‌دلیل درخواست وثیقه‌های سنگین و نامتناسب با اندازه کسب‌وکار خود را ندارند. در این میان، روش‌های دیگر از قبیل سرمایهگذاریهای جسورانه، تقویت نقش شتابدهندههای تخصصی و مکانیزمهای تسهیل‌کننده جذب سرمایه همچون ضمانت‌نامه‌های اعتباری پرداخت نیز به دلایل مختلفی ازجمله خلأهای قانونی یا عدم همکاری مؤثر دستگاههای ذیربط هنوز جایگاه مناسبی در نظام تامین مالی دانشبنیان پیدا نکرده‌اند.
وجود نداشتن نهادهای پشتیبان و همکاری بین سازمانی:
وجود نهادهای پشتیبان در فعالیت‌های استارتاپی که اغلب شرکت‌های بزرگ را دربرمی‌گیرد و با ارایه خدمات فنی، مشاوره‌ای، لجستیک و بیمه‌ای و … به حمایت از استارتاپها می‌پردازند.
اولین مشکل، کمبود و عدم وجود نهادهای پشتیبان و همکاری های بین سازمانی مربوط به فروشندگان و توزیع کنندگان تجهیزات فنی و شرکت های خدمات فنی است، این شرکت ها یا بسیار کم هستند یا خدمات و کالاهای آنها کیفیت قابل قبولی ندارند. مشکل بعدی عدم وجود نهادهای پشتیبان،کمبود شرکت هایی است که خدمات کسب و کاری و تجاری به استارتاپ ها ارایه می کنند. این خدمات می توانند شامل خدمات تولید محتوا، خدمات مربوط به سئو یا هر خدمت دیگری در زمینه های مربوطه باشند.
عدم دسترسی به زیرساخت فنی مناسب:
کیفیت نامناسب زیرساخت های ارتباطی مانند پهنای باند و سرعت اینترنت است. علاوه بر اینها چنین خدماتی نسبت به کشورهای دیگر از نظر قیمت و هزینه نیز اصلا وضعیت مناسبی نداشته و زیر ساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات، هزینه های بسیار هنگفتی را برای استارتاپ های جدید و تازه ایجاد می کنند. در مجموع این هزینه‌ها می تواند یکی از موانع رشد و توسعه استارتاپ ها باشند.
نیروی انسانی متخصص:
عدم دسترسی به برنامه نویسان حرفه ای برای استارتاپ های جدید، کمبود نیروهای متخصص بازار و کسب و کارها، بی کیفیت بودن و تخصصی نبودن آموزش های آکادمیک، متناسب نبودن و مطابق نبودن آن ها با علم روز کسب و کارها و استارتاپ ها از جمله مشکلات موجود در زمینه نیروی انسانی هستند. امروزه اغلب موسسان استارتاپها به عنوان کسانی که همیشه دغدغه راه‌اندازی و رشد استارت آپ خود را داشته‌اند، پیدا کردن نیروی ماهر دارای مهارت‌های مورد نظرشان را از دیگر چالش‌های اصلی پیش روی استارتاپ خود دانسته‌اند. در این خصوص دسترسی به نیروی فنی ماهر مانند برنامه نویس حرفه‌ای و نیروهای مجرب بهره‌مند از دانش کسب و کار، از اولویت‌هایی است که استارتاپها آن را مدنظر قرار می‌دهند. بر همین اساس، کیفیت پایین و عدم تناسب آموزش‌های دانشگاهی با نیازهای استارتاپها مهم ترین دلیل کمبود مهارت‌ها و نیروی انسانی متخصص در کشور عنوان می‌شود. زیرا با وجود تعداد بالای فارغ التحصیلان در کشور، کیفیت آموزش‌ها به گونه‌ای نیست که بتواند نیازهای واقعی و مورد نیاز اکوسیستم استارتاپی کشور را تامین کند.
دسترسی به بازار جهانی:
دسترسی بازار یکی از مشکلات اساسی و اصلی اکوسیستم استارتاپی است. این مشکل ها شامل جامع و شفاف نبودن، عدم دسترسی به اطلاعات بازار عرضه و تقاضا هستند. شناخت بازار در چنین شرایطی برای استارتاپها یا غیرممکن یا به سختی امکان دارد. علاوه بر اینها عدم دسترسی گسترده به بازارهای بین المللی، مشکلات اقتصادی و کمبود نقدینگی در اقتصاد کشور از مشکلات دیگری هستند که سد راه پیشرفت استارتاپ های ایرانی شده اند. براساس نتایج به‌دست آمده از پژوهش و پیمایش صورت گرفته در الکام‌استارز ۹۶ بیشتر از ۹۰ درصد استارت‌آپ‌های ایرانی صرفا بازارهای محلی و داخلی را هدف خود قرار داده‌اند.
مقالاتی که شاید به مطالعه آن علاقمند باشید:
- رایجترین اشتباهات استارتاپ ها
- مزایای استفاده از فضای کار اشتراکی چیست؟
- چگونه استارتارتاپ ثبت کنیم
- دلایل ضرورت مشاوره استارتاپی
تهیه و تنظیم: مونا فدایی، تکتم زحمتکش مرجانه
منابع:
https://tinet.ir/fa/news/4172/
https://donya-e-eqtesad.com/
https://xagrosfilm.ir/blog-item/
